9.6.08
Συλλέκτες
Κάνοντας βόλτες, πέφτω πάνω σε ένα Μονόγραμμα της ΕΡΤ με θέμα τον ποιητή Μιχάλη Κατσαρό. Μ' αρέσει ο τρόπος του. Παλιομοδίτης. Με το ύφος του ανθρώπου που προσπαθεί να προλάβει τα πράγματα.
Κάθομαι και μεταγράφω όσα λέει. Πληκτρολογώ και ευλογώ τη στιγμή που είχα την ιδέα, με βοηθό ένα σιντάκι, δώρο σε έντυπο του Λαμπράκη, να μάθω να χειρίζομαι το πληκτρολόγιο με το τυφλό σύστημα:
Ήμουν παιδί, όταν ο δάσκαλος της μουσικής μου, ο Ρομποτής, εε, όταν τον ρώτησα “δάσκαλε, τι είναι τέχνη;” μου είπε την απλή φράση “η Τέχνη είναι αυτή που εκφράζει τα συναισθήματά μας”. Εγώ τότε δε θα μουν δωδεκαετής και το έδεσα κόμπο, όπως λένε, αυτό που μου πε ο Ρομποτής. Σήμερα, που τα χρόνια πέρασαν, μπορώ να πω ένα δικό μου ορισμό, ότι “η τέχνη είναι καθώς κομπιούτερ ηλεκτρονικό που ζητάει χειριστή”.
Μπορεί η φράση μου να είναι ακατανόητος, αλλά πια, μελετώντας όλη μου τη ζωή την τέχνη, κατέληξα ότι ο καλλιτέχνης δεν είναι ο δημιουργός. Δημιουργός είναι εκείνος που χρησιμοποιεί την τέχνη. Είναι ο χειριστής του κομπιούτερ που το λέμε τέχνη. Είτε ποίηση, είτε ζωγραφική, είτε μουσική, χορός ή και κινηματόγραφος. Είναι δηλαδή η εποχή μας, είναι αυτό που λέμε, ζητάει, σήμερα, “τα κλειστά παράθυρα της άνοιξης”. Ζητάει έναν ειδικό άνθρωπο, ένα ειδικό μάτι, που θα ανοίξει το παράθυρο μιας νέας άνοιξης.
Ίσως να λέω κάτι πολύ σπουδαίο, ίσως να λέω κάτι πολύ αδύνατο. Πού θα βρεθεί αυτός ο χειριστής; Αυτός ο αματέρ, ο συλλέκτης, ο αναγνώστης; Πού θα βρεθεί μέσα στα εκατομμύρια των λαών; Αυτό είναι το πιο δύσκολο. Αλλά μπορεί η δημοσιότης να τον φέρει κοντά σε κείνο που ζητάει. Γιατί αν είναι χειριστής της τέχνης-κομπιούτερ, ηλεκτρονικού κομπιούτερ, θα ζητήσει τον μηχανισμό. Θα ζητήσει το μηχάνημα, για να χρησιμοποιήσει την τέχνη για βιολογικούς σκοπούς. Για βιολογικούς σκοπούς ή ακόμα για ξόρκι μαγικό ιατρικής.
Και εκείνο που ήθελα να πω για την ποίηση το έχω και γράψει κιόλα στο “Σύγγραμμα”, τα λυρικά μου: “Δε σκέφτομαι κι ο σύκαμνος θυμώνει. Γιατί να σημειώσω γεγονότα που ποτέ δε θα γυρίσουν; Η ποίηση είναι-δεν είναι γράψιμο”. Δεν είναι μόνο γράψιμο η ποίηση, είναι και λόγος και απαγγελία, είναι και ζωή. Μπορεί, μπορεί να βρεθεί εκείνος ο αποδέκτης της τέχνης, ο αποδέκτης της ποίησης, μπορεί να είναι ανάμεσά μας, μπορεί αυτή τη στιγμή που εγώ μιλώ να με ακούει και να τον καλέσω και να του πω “αν εσύ είσαι χειριστής, αυτού που λέω εγώ κομπιούτερ ηλεκτρονικό, την τέχνη, φανερώσου. Για να δεις και να συλλέξεις την τέχνη είτε σε λόγο, είτε σε γραφή, είτε σε εικόνα, είτε σε καρέ κινηματογράφου."
Ο δάσκαλος της μουσικής του ο Ρομποτής! Ρομπότ-Ρομποτής, μάλιστα! Πότε μεταδόθηκε αυτό το Μονόγραμμα δεν μπόρεσα να το βρω... Βρήκα και ένα Παρασκήνιο.
Όσοι ξέρω, που ασχολούνται με τα καλλιτεχνικά, είναι ακριβώς αυτό: συλλέκτες-χειριστές. O Καετάνο Βελόζο σ' ένα αυτοβιογραφικό κείμενο τα γράφει.
Πριν όμως αντιγράψω το σημείο της αυτοβιογραφίας που ενδιαφέρει, παραθέτω ένα άλλο απόσπασμα του κειμένου του, που, κατά κάποιο τρόπο, εξηγεί αυτό που θα ακολουθήσει:
[...] έτσι έφτασαν στον δικό μας κόσμο οι καλλονές της Ευρώπης, όπως η Σοφία ΛόρενΚαι φτάνουμε στο σημείο που με ενδιαφέρει, όπου ο Βελόζο, χάρη σε μια έκθεση ζωγραφικής, μυρίζεται το καλλιτεχνικό μέλλον του. Το ότι ο ζωγράφος ο οποίος τραβάει την προσοχή του, παραμένει αμφιλεγόμενος κάνει, νομίζω, την περίπτωσή του ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Συλλέκτης-χειριστής με τα όλα του.
[Aida του Clemente Fracassi. 1953. Τραγουδάει μια άλλη βεβαίως.]
και η Τζίνα Λολομπρίτζιτα,
[Μέσω flickr και zwaik.]
πριν υπογράψουν συμβόλαια με το Χόλιγουντ και γίνουν γνωστές στο αμερικάνικο κοινό. Τις λατρεύαμε σαν θεές, μαζί με κάποιες άλλες που πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες στις Ηνωμένες Πολιτείες -τη Σιλβάνα Παμπανίνι,
[Μέσω Vintagephoto. Κλικ για μεγέθυνση. Αυτό που προσέχω
είναι το πόσο παχιά μπράτσα είχε...]
τη Σιλβάνα Μανγκάνο,
[ταινία Mambo του Ρομπέρ Ροσέν. 1954.]
τη Ροζάνα Ποντεστά.
Στην πραγματικότητα είχαμε περισσότερους λόγους να θρηνούμε παρά να πανηγυρίζουμε όταν οι Ιταλίδες ηθοποιοί πήγαιναν στο Χόλιγουντ: Αυτές οι απλές, εντυπωσιακές γυναίκες, που ήταν φανερό ότι τις είχαν αρπάξει κατευθείαν από τους δρόμους της Νάπολης, έμοιαζαν σαν πρωτόβγαλτες στη μεγαλούπολη με όλο αυτό το φτιασίδωμα που δεν τους πήγαινε καθόλου. (Στην επαρχία, όταν ασκείται κριτική συνήθως επικεντρώνεται στον επαρχιωτισμό των ανθρώπων σε μεγαλύτερο βαθμό απ ότι στις μεγαλουπόλεις.) Πάντως τίποτα δεν ήταν ικανό να μας πείσει ότι η Μπριζίτ Μπαρντό
[Μπριζίτ Μπαρτό στην κακή ταινία "Και ο θεός έπλασε τη γυναίκα".
Astrud Gilberto και Joao Gilberto φωνή, Stan Getz σαξόφωνο, Antonio Carlos Jobim μουσική, Norman Gimbel και Vinicius de Moraes στίχοι. Το τραγούδι, λέει ο μύθος, λέει η Wikipedia, ενέπνευσε η δεκαπεντάχρονη Heloísa Pinheiro.]
υστερούσε έναντι της Μέριλιν Μονρόε ως προς το ύψος της αμοιβής, τον αριθμό των θαυμαστών ή το πόσο αντιπροσωπευτική εικόνα των καιρών αποτελούσε. Τα ονόματα που επέλεξα να συμπεριλάβω στα τραγούδια που έγραψα στη δεκαετία του '60 (τα οποία ακολουθώντας το ύφος της ποπ αισθητικής, αναφερόνταν σε ονόματα διασημοτήτων) ανήκαν σε Ευρωπαίους σταρ όπως η Κλαούντια Καρντινάλε,
[8 1/2.]
η Μπριζίτ Μπαρντό, ο Αλέν Ντελόν και ο Ζαν-Πολ Μπελμοντό. Στα τέλη της δεκαετίας του '50, και ενόσω ακόμη καταγινόμουν με τη ζωγραφική, άφησα για λίγο στην άκρη την αφηρημένη τέχνη για να φτιάξω ένα πορτραίτο της Σοφίας Λόρεν βασισμένο σε ένα στιγμιότυπο από την ταινία Η γυναίκα του ποταμού [La donna del Po του Μάριο Σολντάτι].
[Σοφία Λόρεν, μέσω Percy Trout.]
Εντυπωσιάστηκα από τους εικαστικούς καλλιτέχνες της ποπ αρτ στην Μπιενάλε του Σάο Πάολο το 1967. Τότε είχα ήδη έτοιμο το πρώτο tropicalista άλμπουμ μου και είχα μία ασαφή εικόνα γύρω από την καταναλωτική νοοτροπία και την επίδραση που ασκούσαν επάνω της τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Δεν ήμουν βέβαιος με ποιον τρόπο μεταβαλλόταν ο ρόλος του σούπερ σταρ, αλλά ήξερα με σιγουριά ότι αυτό συνέβαινε. Το διαισθανόμουν διαβάζοντας διάφορα άρθρα στις εφημερίδες ή μέσα από συζητήσεις με φίλους, αλλά την εποχή εκείνη δεν είχα ιδέα τι συνέβαινε στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Νέας Υόρκης, ούτε γνώριζα τον άνθρωπο που θα διατύπωνε με πλήρη σαφήνεια αυτό το ρεύμα: τον Άντι Γουόρχολ. Στα πορτραίτα του Έλβις και της Μέριλιν που δημιούργησε, αναγνώρισα αμέσως ότι αυτό που υποτίθεται ότι έπρεπε να δω δεν ήταν ένας ηθοποιός ή ένας ροκ σταρ, αλλά μια οπτική απεικόνιση με αυτόνομη οντότητα. Στη Μέριλιν του Γουόρχολ είδα με ποιόν τρόπο απλές εικόνες μπορούν να μετατραπούν σε σχόλια για τον κόσμο μας, αρκεί να απέχουμε εμείς από τον σχολιασμό τους. Η Μέριλιν έμοιαζε να είχε γεννηθεί μονάχα για να γίνει ένας χαρακτήρας στο σύμπαν του Γουόρχολ. Και κατ επέκταση, παραφράζοντας το σχόλιο του Όσκαρ Ουάιλντ για τον Μπαλζάκ, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο εικοστός αιώνας όπως τον ξέρουμε αποτελεί δημιούργημα του Άντι Γουόρχολ. [...] Η επίδραση μορφών σαν τη Μέριλιν και τον Έλβις ήταν έμμεση· η βαθμιαία συνειδητοποίηση εκ μέρους μου αυτού που έμελλε να εξελιχθεί σε μια άνευ προηγουμένου επικράτηση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, επρόκειτο εν τέλει να βρει την έκφρασή του στο tropicalismo, αυτό το βραχύβιο, ατίθασο και αυτο-αναλυτικό κίνημα στη μουσική και στις εικαστικές τέχνες στη Βραζιλία, στο οποίο συμμετείχα στα τέλη της δεκαετίας του '60.
*
Οι υπογραμμίσεις δικές μου. Βιβλίο: Caetano Veloso, "BRASIL, μια ιστορία μουσικής και επανάστασης". Εκδόσεις Ηλέκτρα. Μετάφραση: Λεωνίδας Αντωνόπουλος. Επιμέλεια: Αλέξης Καλοφωλιάς. Αγγλικός τίτλος "Tropical Truth: A Story of Music and Revolution in Brazil". Βραζιλιάνικος τίτλος: "Verdade Tropical".
*
Comments:
ΞΟΑΝΟ
Ο Μιχάλης Κατσαρός, όπως το καταλαβαίνω, μάς λέει ότι ο αγγειοπλάστης δεν είναι καλλιτέχνης, είναι δημιουργός, δηλαδή τεχνίτης. Επειδή όμως αναγκαία καθίσταται η προσωποποίηση ενός συνόλου προσπαθειών που κατέληξαν στις μεθόδους της αγγειοπλαστικής, καθώς και η προσωποποίηση μιας σειράς αξιολογήσεων που καθιστά την αγγειοπλαστική εμπορεύσιμη, είτε γενικώς ως κατασκευαστική, είτε ειδικώς ως διακοσμητική, γι αυτό λανθασμένα αποδίδουμε τα εύσημά τους σε ένα φυσικό πρόσωπο, τον αγγειοπλάστη. Τι είναι καλλιτέχνης; Ο καλλιτέχνης είναι αφηρημένη έννοια, δεν θα τον συναντήσεις πουθενά για να πιείς ένα καφέ μαζί του. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι αυτό ακριβώς το πρόβλημα ορισμού παρέκαμπταν όταν απέδιδαν στους θεούς τις εφευρέσεις και την καταγωγή των καλών τεχνών.
Υπ’ αυτήν την έννοια στην τέχνη και ειδικά στην τέχνη του ωραίου όλα γίνονται «δια χειρός», και σε αυτό ακριβώς το σημείο ο βυζαντινός αγιογράφος ταυτίζεται με τον αρχαίο έλληνα θεράποντα της ζωγραφικής, θεωρώντας τον εαυτό του διάμεσο μεταξύ δημιουργήματος και απαρχών της δημιουργίας.
Διασκελίζω ανάμεσα σε διάσημες και άσημες καλλίγραμμες καλλονές του Χόλλυγουντ. Και το Χόλλυγουντ τι είναι; Στο όνομα και στην ουσία ένα ιερό ξύλο, ένα ξόανο.
Ο Μιχάλης Κατσαρός, όπως το καταλαβαίνω, μάς λέει ότι ο αγγειοπλάστης δεν είναι καλλιτέχνης, είναι δημιουργός, δηλαδή τεχνίτης. Επειδή όμως αναγκαία καθίσταται η προσωποποίηση ενός συνόλου προσπαθειών που κατέληξαν στις μεθόδους της αγγειοπλαστικής, καθώς και η προσωποποίηση μιας σειράς αξιολογήσεων που καθιστά την αγγειοπλαστική εμπορεύσιμη, είτε γενικώς ως κατασκευαστική, είτε ειδικώς ως διακοσμητική, γι αυτό λανθασμένα αποδίδουμε τα εύσημά τους σε ένα φυσικό πρόσωπο, τον αγγειοπλάστη. Τι είναι καλλιτέχνης; Ο καλλιτέχνης είναι αφηρημένη έννοια, δεν θα τον συναντήσεις πουθενά για να πιείς ένα καφέ μαζί του. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι αυτό ακριβώς το πρόβλημα ορισμού παρέκαμπταν όταν απέδιδαν στους θεούς τις εφευρέσεις και την καταγωγή των καλών τεχνών.
Υπ’ αυτήν την έννοια στην τέχνη και ειδικά στην τέχνη του ωραίου όλα γίνονται «δια χειρός», και σε αυτό ακριβώς το σημείο ο βυζαντινός αγιογράφος ταυτίζεται με τον αρχαίο έλληνα θεράποντα της ζωγραφικής, θεωρώντας τον εαυτό του διάμεσο μεταξύ δημιουργήματος και απαρχών της δημιουργίας.
Διασκελίζω ανάμεσα σε διάσημες και άσημες καλλίγραμμες καλλονές του Χόλλυγουντ. Και το Χόλλυγουντ τι είναι; Στο όνομα και στην ουσία ένα ιερό ξύλο, ένα ξόανο.
Ο καλλιτέχνης (ο_φερόμενος_ως_καλλιτέχνης, για να χρησιμοποιήσω σύγχρονη ορολογία) είναι το μέσον, το εργαλείο του εγκλήματος που συντελείται εναντίον των αποδεκτών της ορμής του τέρατος που αποκαλείται Τέχνη. Για τούτο επιμένω στην κατάργηση των πνευματικών δικαιωμάτων. Ο άνθρωπος που συμπλέκει κοινά υλικά, φθόγγους, ψηφεία, χρώματα, και τα ανακυκλώνει παρουσιάζοντάς τα σαν καινούργια ονομάζεται καλλιτέχνης. Ολοι οι άνθρωποι είναι καλλιτέχνες εν δυνάμει. Το ότι μερικοί δεν τολμούν να εκθέσουν σε κοινή θέα τα αποτελέσματα των διερευνητικών προσπαθειών τους και το ότι μερικών τα πειράματα δεν γίνονται αποδεκτά/κατανοητά στην εποχή τους (από τους συγχρόνους τους) δεν καταργεί το δικαίωμά τους να είναι αγωγοί (σωλήνες/tubes) δημιουργίας.
-->> Ευχαριστώ για το ποστ, ούτε παραγγελία να το είχα!:)
-->> Α! Θυμίζω επίσης την Ινγκριντ Μπέργκμαν, την Αβα Γκάρντνερ, τη Σιμόν Σινιορέ, τη μυθική Γκρέτα Γκάρμπο...
-->> Ευχαριστώ για το ποστ, ούτε παραγγελία να το είχα!:)
-->> Α! Θυμίζω επίσης την Ινγκριντ Μπέργκμαν, την Αβα Γκάρντνερ, τη Σιμόν Σινιορέ, τη μυθική Γκρέτα Γκάρμπο...
Σκάνδαλο της Siemens, λέει, και άλλες καταχρηστικές εφαρμογές της γλώσσας...Το πραγματικό σκάνδαλο ήταν, πάντα, αυτά τα ιερά ξύλα.
Αγαπητή μου Ροδιά,
τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ.
Τα πνευματικά δικαιώματα προσδιορίζονται ως εμπορική και όχι ως πνευματική αξία. Απόδειξη ότι τα εισπράττει τόσο ο Πεντερέτσκι όσο και ο Καρβέλας. Ως αναγνώριση όμως όχι της πνευματικής αξίας της εργασίας τους, αλλά ως αναγνώριση μιας σειράς εμπορικών πράξεων από τις οποίες ο νομοθέτης λέει ότι δικαιούνται ένα μερίδιο και μάλιστα το πιο μικρό.
Δηλαδή, πιο απλά, εφόσον πχ ένας ραδιοφωνικός παραγωγός αμείβεται για να παίξει είτε Καρβέλα είτε Πεντερέτκσι, κάτι πρέπει να πάρουν και αυτοί από το μερίδιο των κερδών που απέφερε η μουσική τους ως ραδιοφωνικός χρόνος και ως πόλος έλξης ακροατών και διαφημιστών, αναλόγως πάντα.
Και βεβαίως εξίσου κοινά υλικά, όπως λες, συμπλέκουν και οι αρωματοποιοί και οι μοντελίστ και οι σεφ και οι συγγραφείς και οι χημικοί μηχανικοί, όλοι που τρόπον τινά παράγουν κάτι το οποίο είτε πωλείται είτε δεν πωλείται, είτε αποφέρει, είτε δεν αποφέρει κέρδος.
Και βεβαίως προτιμώ απείρως το δωρεάν κοκκινιστό της μαμάς μου, αλλά από την άλλη αναγνωρίζω το δικαίωμα κάθε σεφ να αμείβεται για την "πνευματική εργασία" του,όταν εκδίδει πχ ένα βιβλίο με συνταγές του και αυτό πωλείται και αποφέρει κέρδος και σε εκδότες.
Εάν πάλι κάποιος θέλει όπως και εγώ κάνω να διαθέτει πχ μουσική του δωρεάν, μπορεί να το κάνει, αλλά ουδείς από την άλλη δικαιούται να εμπορευτεί τη μουσική που έχω φτιάξει και που εγώ έκρινα ότι πρέπει να προσφέρεται δωρεάν. Αν το κάνει τότε πρέπει κάτι να δώσει και σε μένα. Με τη σειρά μου δεν διεκδικώ την εφεύρεση της μουσικής, αλλά τα εμπορικά δικαιώματα που απορρέουν από την μουσική παραγωγή μου, η οποία λόγω του ότι έγινε με μέσον το όποιο πνεύμα διαθέτω, ονομάζεται πνευματική εργασία, όθεν και τα δικαιώματα καταχρηστικώς πνευματικά, προς διάκρισίν τους από άλλα δικαιώματα του εμπορίου εργασίας.
Πιστεύω ότι συμφωνείς.
τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ.
Τα πνευματικά δικαιώματα προσδιορίζονται ως εμπορική και όχι ως πνευματική αξία. Απόδειξη ότι τα εισπράττει τόσο ο Πεντερέτσκι όσο και ο Καρβέλας. Ως αναγνώριση όμως όχι της πνευματικής αξίας της εργασίας τους, αλλά ως αναγνώριση μιας σειράς εμπορικών πράξεων από τις οποίες ο νομοθέτης λέει ότι δικαιούνται ένα μερίδιο και μάλιστα το πιο μικρό.
Δηλαδή, πιο απλά, εφόσον πχ ένας ραδιοφωνικός παραγωγός αμείβεται για να παίξει είτε Καρβέλα είτε Πεντερέτκσι, κάτι πρέπει να πάρουν και αυτοί από το μερίδιο των κερδών που απέφερε η μουσική τους ως ραδιοφωνικός χρόνος και ως πόλος έλξης ακροατών και διαφημιστών, αναλόγως πάντα.
Και βεβαίως εξίσου κοινά υλικά, όπως λες, συμπλέκουν και οι αρωματοποιοί και οι μοντελίστ και οι σεφ και οι συγγραφείς και οι χημικοί μηχανικοί, όλοι που τρόπον τινά παράγουν κάτι το οποίο είτε πωλείται είτε δεν πωλείται, είτε αποφέρει, είτε δεν αποφέρει κέρδος.
Και βεβαίως προτιμώ απείρως το δωρεάν κοκκινιστό της μαμάς μου, αλλά από την άλλη αναγνωρίζω το δικαίωμα κάθε σεφ να αμείβεται για την "πνευματική εργασία" του,όταν εκδίδει πχ ένα βιβλίο με συνταγές του και αυτό πωλείται και αποφέρει κέρδος και σε εκδότες.
Εάν πάλι κάποιος θέλει όπως και εγώ κάνω να διαθέτει πχ μουσική του δωρεάν, μπορεί να το κάνει, αλλά ουδείς από την άλλη δικαιούται να εμπορευτεί τη μουσική που έχω φτιάξει και που εγώ έκρινα ότι πρέπει να προσφέρεται δωρεάν. Αν το κάνει τότε πρέπει κάτι να δώσει και σε μένα. Με τη σειρά μου δεν διεκδικώ την εφεύρεση της μουσικής, αλλά τα εμπορικά δικαιώματα που απορρέουν από την μουσική παραγωγή μου, η οποία λόγω του ότι έγινε με μέσον το όποιο πνεύμα διαθέτω, ονομάζεται πνευματική εργασία, όθεν και τα δικαιώματα καταχρηστικώς πνευματικά, προς διάκρισίν τους από άλλα δικαιώματα του εμπορίου εργασίας.
Πιστεύω ότι συμφωνείς.
Γεράσιμε, φυσικά και συμφωνώ :)
Εδώ όμως μπορούμε να εκφράζουμε σκέψεις και ιδέες μακριά από την ασφυκτική πολιτιστική, κοινωνική, κλπ, πραγματικότητα. Εδώ υπάρχει μια άλλη πραγματικότητα, που μπορεί να είναι και πιο... πραγματική! Η πραγματικότητα των ιδεών. Ετσι δεν είναι;
..παρασύρθηκα και από το περιβάλλον βλέπεις.. ;)
(ομολογώ ότι χαίρομαι περισσότερο όταν χαρίζω ένα έργο μου παρά όταν το πουλάω, παράξενο, ε)
Εδώ όμως μπορούμε να εκφράζουμε σκέψεις και ιδέες μακριά από την ασφυκτική πολιτιστική, κοινωνική, κλπ, πραγματικότητα. Εδώ υπάρχει μια άλλη πραγματικότητα, που μπορεί να είναι και πιο... πραγματική! Η πραγματικότητα των ιδεών. Ετσι δεν είναι;
..παρασύρθηκα και από το περιβάλλον βλέπεις.. ;)
(ομολογώ ότι χαίρομαι περισσότερο όταν χαρίζω ένα έργο μου παρά όταν το πουλάω, παράξενο, ε)
Έτσι ακριβώς είναι Ροδιά. Και εδώ δένει και το "δια χειρός". Αυτή χειρ είναι σάρκα και πρέπει να συντηρηθεί για να πορευτεί και εδώ παρεμβαίνει το εμπόριο. Το πνεύμα, πολλές φορές ενδοαπορροφάται και νομίζει ότι είναι αυτάρκες. Ως απόδειξη της αυτάρκειας του θέλει να προσφέρει. Η χειρ όμως πάντα του υπενθυμίζει το εμπόριο.
Αν το καλοσκεφτεί κανείς, τέχνη είναι ότι βολεύει τον ίδιο να είναι. Ή μάλλον τέχνη είναι ο καλύτερος ορισμός που μπορεί να δώσει γι’ αυτήν. Ή μάλλον τέχνη είναι ο ορισμός της.(Καταλήγει σχεδόν ταυτολογικό). Άρα “η Τέχνη είναι αυτή που εκφράζει τα συναισθήματά μας” ή “η τέχνη είναι καθώς κομπιούτερ ηλεκτρονικό που ζητάει χειριστή” ή “η τέχνη είναι η δημιουργία του κάλους’’ ή “η τέχνη είναι στοχασμός, ρεμβασμός, καθησυχασμός…’’ κ.λ.π.
Άρα δεν μπορούμε να ορίσουμε το τι ακριβώς είναι τέχνη, με την σαφήνεια και την απολυτότητα που ορίζουμε το τι είναι νερό, άνθρακας ή γκολ.
Αντίθετα, μπορούμε να είμαστε σχετικά βέβαιοι πως η τέχνη είναι άλλο για τον δημιουργό της και άλλο για τον δέκτη της. Η ανάγνωση του βιβλίου του Μίλαν Κούντερα ‘’Οι προδομένες Διαθήκες’’ (ιδίως το κεφάλαιο που ασχολείται με τον Κάφκα) θα μας έπειθε για αυτό. Αλλά και χωρίς τόση ενδελεχή ανάλυση να το πάρουμε, αν ρωτήσουμε τη γνώμη 10 ανθρώπων σχετικά με την 4η (π.χ.) συμφωνία του Μάλερ ή τον Θάνατο στη Βενετία του Μαν, θα πάρουμε τουλάχιστον 7 διαφορετικές απαντήσεις για το τι σήμαινε για αυτούς το έργο. Τώρα, έστω ότι η μία από αυτές πλησιάζει τη θέση του δημιουργού, αποδεικνύεται πως με τις άλλες (τις περισσότερες) υπάρχει απόκλιση.
Η τέχνη δεν είναι πάντως απλά κατασκευή. Είναι συνδυασμός κατασκευών. Άλλο ο τεχνίτης, άλλο ο καλλιτέχνης. Ο τεχνίτης κατασκευάζει, ο καλλιτέχνης συνθέτει. Το οποίο μπορεί να αποκαλεστεί ‘’σύνθεση κατασκευών’’. Ένα σκίτσο ας πούμε είναι κατασκευή. Ένα κουπλέ είναι κατασκευή. Ένα μοντάζ σε κάποιο οικογενειακό βιντεάκι, είναι κατασκευή. Για να γίνουν τέχνη-σύνθεση, πρέπει να συνδυαστούν με άλλες κατασκευές και όλες μαζί να συνθέσουν ένα όλον.
Σίγουρα θα υπάρξουν αντιρρήσεις και παραδείγματα περί μινιμαλιστικών έργων κ.λ.π. αλλά ακόμα και ο μινιμαλισμός έρχεται ως μέλος ενός μαξιμαλιστικού συνόλου για να παίξει και ρόλο αντίβαρου. Όπως ακριβώς ήρθε σαν αντίβαρο της αντίστιξης το Ροκοκό στις αρχές του 18ου αιώνα. Και στις δύο περιπτώσεις τα αντίβαρα δεν αντέχουν σε συγκρίσεις. Χωρίς να είναι κακότεχνα, είναι κατώτερα. (Ωστόσο ευχάριστα).
Αρκετά μακρηγόρησα όμως.
Υ.Γ. Στην ταινία Il Postino υπήρχε μια πολύ όμορφη ατάκα του ταχυδρόμου προς τον Neruda. «Η τέχνη δεν ανήκει στον δημιουργό της αλλά σε όποιον την έχει ανάγκη».
Υ.Γ. Είχα έναν προεφηβικό έρωτα με την Τζίνα Λολομπρίτζιτα. Κράτησε μέχρι που έμαθα πως είχε γεννηθεί καμιά 35αριά χρόνια πριν από μένα.
Άρα δεν μπορούμε να ορίσουμε το τι ακριβώς είναι τέχνη, με την σαφήνεια και την απολυτότητα που ορίζουμε το τι είναι νερό, άνθρακας ή γκολ.
Αντίθετα, μπορούμε να είμαστε σχετικά βέβαιοι πως η τέχνη είναι άλλο για τον δημιουργό της και άλλο για τον δέκτη της. Η ανάγνωση του βιβλίου του Μίλαν Κούντερα ‘’Οι προδομένες Διαθήκες’’ (ιδίως το κεφάλαιο που ασχολείται με τον Κάφκα) θα μας έπειθε για αυτό. Αλλά και χωρίς τόση ενδελεχή ανάλυση να το πάρουμε, αν ρωτήσουμε τη γνώμη 10 ανθρώπων σχετικά με την 4η (π.χ.) συμφωνία του Μάλερ ή τον Θάνατο στη Βενετία του Μαν, θα πάρουμε τουλάχιστον 7 διαφορετικές απαντήσεις για το τι σήμαινε για αυτούς το έργο. Τώρα, έστω ότι η μία από αυτές πλησιάζει τη θέση του δημιουργού, αποδεικνύεται πως με τις άλλες (τις περισσότερες) υπάρχει απόκλιση.
Η τέχνη δεν είναι πάντως απλά κατασκευή. Είναι συνδυασμός κατασκευών. Άλλο ο τεχνίτης, άλλο ο καλλιτέχνης. Ο τεχνίτης κατασκευάζει, ο καλλιτέχνης συνθέτει. Το οποίο μπορεί να αποκαλεστεί ‘’σύνθεση κατασκευών’’. Ένα σκίτσο ας πούμε είναι κατασκευή. Ένα κουπλέ είναι κατασκευή. Ένα μοντάζ σε κάποιο οικογενειακό βιντεάκι, είναι κατασκευή. Για να γίνουν τέχνη-σύνθεση, πρέπει να συνδυαστούν με άλλες κατασκευές και όλες μαζί να συνθέσουν ένα όλον.
Σίγουρα θα υπάρξουν αντιρρήσεις και παραδείγματα περί μινιμαλιστικών έργων κ.λ.π. αλλά ακόμα και ο μινιμαλισμός έρχεται ως μέλος ενός μαξιμαλιστικού συνόλου για να παίξει και ρόλο αντίβαρου. Όπως ακριβώς ήρθε σαν αντίβαρο της αντίστιξης το Ροκοκό στις αρχές του 18ου αιώνα. Και στις δύο περιπτώσεις τα αντίβαρα δεν αντέχουν σε συγκρίσεις. Χωρίς να είναι κακότεχνα, είναι κατώτερα. (Ωστόσο ευχάριστα).
Αρκετά μακρηγόρησα όμως.
Υ.Γ. Στην ταινία Il Postino υπήρχε μια πολύ όμορφη ατάκα του ταχυδρόμου προς τον Neruda. «Η τέχνη δεν ανήκει στον δημιουργό της αλλά σε όποιον την έχει ανάγκη».
Υ.Γ. Είχα έναν προεφηβικό έρωτα με την Τζίνα Λολομπρίτζιτα. Κράτησε μέχρι που έμαθα πως είχε γεννηθεί καμιά 35αριά χρόνια πριν από μένα.
Πολύ καλός papeerte.
Επί μέρους αντίρρηση:
Περί αντιβάρων.
Εάν θέσουμε την εναλλαγή των ρευμάτων στην λογική των αντιβάρων τότε:
Η αντίστιξη ήρθε ως αντίβαρο της ars antiqua. Ο κλασικισμός του ροκοκό.Ο ρομαντισμός του κλασσικισμού. Η ατονικότητα του ρομαντισμού. Ο μοντερνισμός της ατονικότητας. Ο μεταμοντερνισμός του μοντερνισμού.
Εαν το ροκοκό είναι κατώτερο, όπως λες, της αντίστιξης (στην οποία απ' ότι φαίνεται συμπεριλαμβάνεις από ars nova έως και μπαρόκ), τότε καταλαβαίνω ότι θεωρείς τον κλασσικισμό ανώτερο του ροκοκό και του ρομαντισμού, την δε ατονικότητα ανώτερη του ρομαντισμού και του μοντερνισμού, και εν τέλει το μεταμοντέρνο κατώτερο του μοντέρνου. Κατά συνέπεια αυτό που τώρα διαπλάθεται και ακολουθεί το μεταμοντέρνο είναι ανώτερό του. Λες;
Στα δε εσωτερικά αντίπολα, ή αντίβαρα του 20ου αιώνα, εάν ο μινιμαλισμός βρίσκεται κατώτερος του μαξιμαλισμού, τότε όλη η παραγωγή του ντανταϊσμού ως τέχνης που έρχεται σε ρήξη με τις παραδοσιακές αξίες, δηλαδή τις αντιρροπεί, σύμφωνα με τη λογική των αντιβάρων, είναι ρεύμα υποδεέστερο, σε σχέση ας πούμε με τον νεοκλασσικισμό.
Επειδή αναφέρθηκες στην απλότητα του ορισμού του άνθρακα, ως χημικού στοιχείου φαντάζομαι, θα προτείνω να αντιμετωπίσουμε τα μουσικά ρεύματα, ως μία πλειάδα οργανικών ενώσεων οι οποίες δημιουργούνται από χημικές αντιδράσεις με βάση τον άνθρακα. Οι ενώσεις όλες θα είναι ανθρακικές. Ας εξισώσουμε τώρα τον άνθρακα με αυτό που θα αποκαλούσαμε γνωριστικό (βασικό στοιχείο) της μουσικής. Ο καλλιτέχνης ας πούμε ότι λειτουργεί ως καταλύτης για μια σειρά αντιδράσεων. Ούτε ο άνθρακας είναι μουσική από μόνος του, ούτε ο καταλύτης είναι μουσική από μόνος του. Ούτε μία αποκλειστικά από τις αντιδράσεις είναι μουσική από μόνη της. Μουσική είναι το [οικο]σύστημα μέσα στο οποίο συμβαίνουν οι αντιδράσεις. Και αν εσύ προτιμάς τη μυρωδιά του προπανίου, ενώ εγώ του βουτανίου, ουδέν προσφέρει η έκφραση της προτίμησής μας στο μυστήριο του τί είναι αυτό που, πέρα από καταλύτες και στοιχεία, κάνει να δημιουργούνται ενώσεις και να υπάρχει ένα [οικο]σύστημα. Αυτό το μυστήριο απλώς εικονίζεται σε μορφές όπως ο Απόλλωνας, ο Πάνας, ο Διόνυσος, ο Μήτσος......
Επί μέρους αντίρρηση:
Περί αντιβάρων.
Εάν θέσουμε την εναλλαγή των ρευμάτων στην λογική των αντιβάρων τότε:
Η αντίστιξη ήρθε ως αντίβαρο της ars antiqua. Ο κλασικισμός του ροκοκό.Ο ρομαντισμός του κλασσικισμού. Η ατονικότητα του ρομαντισμού. Ο μοντερνισμός της ατονικότητας. Ο μεταμοντερνισμός του μοντερνισμού.
Εαν το ροκοκό είναι κατώτερο, όπως λες, της αντίστιξης (στην οποία απ' ότι φαίνεται συμπεριλαμβάνεις από ars nova έως και μπαρόκ), τότε καταλαβαίνω ότι θεωρείς τον κλασσικισμό ανώτερο του ροκοκό και του ρομαντισμού, την δε ατονικότητα ανώτερη του ρομαντισμού και του μοντερνισμού, και εν τέλει το μεταμοντέρνο κατώτερο του μοντέρνου. Κατά συνέπεια αυτό που τώρα διαπλάθεται και ακολουθεί το μεταμοντέρνο είναι ανώτερό του. Λες;
Στα δε εσωτερικά αντίπολα, ή αντίβαρα του 20ου αιώνα, εάν ο μινιμαλισμός βρίσκεται κατώτερος του μαξιμαλισμού, τότε όλη η παραγωγή του ντανταϊσμού ως τέχνης που έρχεται σε ρήξη με τις παραδοσιακές αξίες, δηλαδή τις αντιρροπεί, σύμφωνα με τη λογική των αντιβάρων, είναι ρεύμα υποδεέστερο, σε σχέση ας πούμε με τον νεοκλασσικισμό.
Επειδή αναφέρθηκες στην απλότητα του ορισμού του άνθρακα, ως χημικού στοιχείου φαντάζομαι, θα προτείνω να αντιμετωπίσουμε τα μουσικά ρεύματα, ως μία πλειάδα οργανικών ενώσεων οι οποίες δημιουργούνται από χημικές αντιδράσεις με βάση τον άνθρακα. Οι ενώσεις όλες θα είναι ανθρακικές. Ας εξισώσουμε τώρα τον άνθρακα με αυτό που θα αποκαλούσαμε γνωριστικό (βασικό στοιχείο) της μουσικής. Ο καλλιτέχνης ας πούμε ότι λειτουργεί ως καταλύτης για μια σειρά αντιδράσεων. Ούτε ο άνθρακας είναι μουσική από μόνος του, ούτε ο καταλύτης είναι μουσική από μόνος του. Ούτε μία αποκλειστικά από τις αντιδράσεις είναι μουσική από μόνη της. Μουσική είναι το [οικο]σύστημα μέσα στο οποίο συμβαίνουν οι αντιδράσεις. Και αν εσύ προτιμάς τη μυρωδιά του προπανίου, ενώ εγώ του βουτανίου, ουδέν προσφέρει η έκφραση της προτίμησής μας στο μυστήριο του τί είναι αυτό που, πέρα από καταλύτες και στοιχεία, κάνει να δημιουργούνται ενώσεις και να υπάρχει ένα [οικο]σύστημα. Αυτό το μυστήριο απλώς εικονίζεται σε μορφές όπως ο Απόλλωνας, ο Πάνας, ο Διόνυσος, ο Μήτσος......
Και μια δεύτερη επιφύλαξη: Τι θα σε πείραζε αν επέμενες λίγο, δέκα χρόνια ας πούμε, μην πω είκοσι, και την προλάβαινες την Τζίνα 45αρα ή 55αρα. Θα σου κακόπεφτε;
Κατ’ αρχάς δεν μπήκα σε τέτοιες απλουστεύσεις Μπερεκέτη μου. Μίλησα για τα ρεύματα τα οποία εισχώρησαν με τη μορφή μανιφέστου και είχαν σημαία τους την απλοποίηση και την ελαφρότητα. Και αυτά απ’ όσα γνωρίζω δεν ήταν ούτε ο κλασικισμός ούτε ο ρομαντισμός, ούτε η ατονικότητα. Από την άλλη όμως το Ροκοκό έθεσε εκτός το μπάσο κοντίνουο χάριν του ακομπανιαμέντου. Ο Μινιμαλισμός ‘’ανακάλυψε’’ την Ινδική παράδοση των τεράστιων επαναλαμβανόμενων φράσεων και την μιμήθηκε με επαναλαμβανόμενα δίμετρα. Σε ότι δε έχει να κάνει σε εικαστικά ρεύματα, θα έλεγα πως κάποια ξεκίνησαν με σκοπό την εκθεμελίωση της τότε ‘’συμβατικής’’ τέχνης (όπως ο Ντανταϊσμός), χωρίς όμως τα ίδια να αυτοπροσδιορίζονται αντίβαρα όπως εμμέσως έκαναν τα ανωτέρω. Ένα τρανό αντίβαρο όμως, με τη μορφή όχι μόνο της απλούστευσης αλλά και της στάσης ζωής των δημιουργών της, υπήρξε η Pop Art που με εξαίρεση κάποιους πράγματι καλούς δημιουργούς (Lichtenstein, Blake, Hockney) είχε κύριους εκφραστές της άτομα σαν τον Andy Warhol, την μεγαλύτερη απάτη του 20ου αιώνα.
Όσο για την Τζίνα.....
Όσο για την Τζίνα.....
Τέλος πάντων. Νομίζω ότι φορτίζεσαι με μία δόση επαγγελματικού ανταγωνισμού. Αποστασιοποιήσου και δες τον μινιμαλισμό σαν ένα μικρό χωραφάκι σε μία αχανή έκταση. Δεν ενοχλεί κανέναν η παρουσία του. Μια χαρά είναι και αν τύχει και βρεθείς εκεί κόβεις κανένα πεπονάκι και τρως. Το ίδιο και η pop art. Και στο κάτω κάτω οι αρχαιοελληνικοί αμφορείς που θαυμάζουμε στα μουσεία, υπό όρους, ποπ-αρτ μιας άλλης εποχής ήταν - ανάκλαση επί το οικονομικότερο (σε υλικά, γραμμή και κόστος) των γλυπτών μεγάλων δημιουργών. Ουσιαστικά η ποπ-αρτ δεν ανατρέπει τίποτα. Πλασσάρεται απλώς και πουλιέται. Και νομίζω, σε σχέση με το όλο "κίνημα" ο Γουόρχολ δικαιούται και πρωτοπόρος του να ονομαστεί και ακριβά να πουλιέται. Αρκεί να ξέρουμε ότι αγοράζουμε Γουόρχολ και όχι Γκρέκο ή Πικάσσο. Η απάτη, θέλω να πω, είναι να ισοπεδώνονται και να μην αναγνωρίζονται οι διαφορές μεταξύ των ρευμάτων, δεν είναι τα ρεύματα αυτά καθαυτά απάτη. Και εν τέλει, αν αυτό είναι που μας πειράζει, η πλειοψηφία όσων απολαμβάνουν την τέχνη δεν ασχολείται με το πόσο πουλήθηκε κάποτε ένας πίνακας ή μια μουσική σύνθεση. Πολύ δε περισσότερο, ακόμη και οι λίγοι που ασχολούνται με την οικονομική αξία της τέχνης γνωρίζουν ότι αυτή πολύ λίγο σχετίζεται με την αισθητική. Γιατί αν σχετιζόταν τότε .... δεν θα υπήρχαν αισθητικά ζητήματα.
Δημοσίευση σχολίου
