aspripetraxexaspri

Ο δήμος [της Θεσσαλονίκης] ανακοίνωσε τελικά τα πρώτα ονόματα οδών το Μάη του 1898, αν και η χρησιμότητά τους για τους ξένους ήταν περιορισμένη στην αρχή, γιατί ήταν γραμμένα μόνο στα τουρκικά. Ένα πιο θεμελιώδες πρόβλημα ήταν ότι οι άνθρωποι που είχαν διαλέξει τα ονόματα δεν είχαν καταλάβει σωστά τη λογική που υποτίθεται ότι έπρεπε να τα διέπει. Ίσως και να ήταν καλά που ήταν μόνο στα τούρκικα –γιατί τι να την κάνουν οι Ευρωπαίοι την «Οδό που οδηγεί στο καφενείο του Μιλτιάδη» ή την «Οδό του Κωσταντή του Μανάβη»; Οι τοπικοί δημοσιογράφοι προσπάθησαν να εξηγήσουν στις αρχές ότι η μεθοδολογία τους ήταν λαθεμένη.

Ξέρουμε πως στην Ευρώπη δίνουνε στους δρόμους ονόματα ένδοξων αντρών των οποίων την μνήμη θέλουν να τιμήσουν, ή ευγενών πολιτών που παρείχαν χρήσιμες υπηρεσίες στη χώρα τους. Δεν καταλαβαίνουμε όμως πώς ο Κωνσταντής με τα δαμάσκηνά του και τον κακό του καφέ ή ο κος Μιλτιάδης με τη ρακή του αυξάνουν σε τέτοιο βαθμό το κύρος της πόλης ώστε να τους τιμά ο δημοτικός γραφιάς.
Στην Ευρώπη, οι πλατείες και οι φαρδιές λεωφόροι φέρουν ως τίτλο τιμής τις ημερομηνίες εθνικών θριάμβων, τα ονόματα πόλεων όπου ο εθνικός στρατός στέφθηκε με δόξα ή όπου έλαμψαν μεγάλοι στρατηγοί […] Κάθε σταυροδρόμι είναι ένα μάθημα, και η Ιστορία είναι γραμμένη στους τοίχους. Η ιστορία της δικής μας αγαπημένης χώρας δεν έχει άραγε καθόλου τέτοιες ένδοξες σελίδες;

Journal de Salonique, 26 Μαΐου 1898.

Μια αντίληψη για το παρελθόν –το παρελθόν ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην περηφάνια του κατοίκου της πόλης για τη χώρα του και στην περηφάνια του για την πόλη του- επιβαλλόταν σιγά-σιγά πάνω σε μια άλλη- το παρελθόν ως τοπική μνήμη. Δεν ήταν πια πρέπον να απαθανατίζονται κάποιες τυχαίες πυρκαγιές, το Παλιό Αλογοπάζαρο, η Παλιά Καραντίνα, τα Λουτρά του Πασά ή ο Παλιός Τηλεγραφικός Σταθμός. Αυτοκράτορες, έγκριτοι αξιωματούχοι και υψηλές πολιτικές ιδέες θα γράφονταν πάνω από τα πλατάνια, τους μπουρνουζάδες και τους θρησκευτικούς ευεργέτες του παρελθόντος που είχαν κάνει δική τους την πόλη. Τα ονόματα αυτά έφερναν τη σφραγίδα της εξουσίας των νέων δημοτικών φορέων και ακολουθούσαν τις ευρωπαϊκές νόρμες. Η ειρωνεία είναι ότι, ενώ ήταν πιο διάφανα από εκείνα που είχαν αντικαταστήσει, αποδείχθηκαν πολύ πιο βραχύβια. Τον εικοστό αιώνα, με τους πολέμους, τις επαναστάσεις και τις απότομες καθεστωτικές αλλαγές, τα ονόματα απορρίπτονταν κα αντικαθίσταντο όλο και πιο συχνά. Αυτό φόρτωνε με δουλειά τους δημόσιους υπαλλήλους και τους γραφειοκράτες, αλλά ήταν αμφίβολο αν οι κάτοικοι της πόλης ήταν τώρα καλύτερα από πριν.