aspripetraxexaspri

Το 1948 ο ηγέτης της Γιουγκοσλαβίας Γιόζιπ Μπροζ Τίτο (1892-1980) διέρρηξε τους δεσμούς του με τον ηγέτη των Σοβιέτ, Ιωσήφ Βησαριόνοβιτς Στάλιν (1879-1953) και η Γιουγκοσλαβία βρέθηκε στο χείλος του πολέμου με την Σοβιετική Ένωση. Με τανκς [να συγκεντρώνονται] και από τις δύο πλευρές των συνόρων, το καθεστώς Τίτο φυλάκισε πολλούς οπαδούς των Σοβιέτ (αληθινούς ή απλώς υπόπτους). Ξαφνικά τα σοβιετικά φιλμ έπαψαν πλέον να είναι τόσο δημοφιλή.

Οι αρχές της Γιουγκοσλαβίας επεβάλετο να αναζητήσουν από κάπου αλλού κινηματογραφική ψυχαγωγία. Ανακάλυψαν, ως πλέον κατάληλη χώρα, το Μεξικό: ήταν πολύ μακριά, οι πιθανότητες να εμφανιστούν μεξικάνικα τανκ στα Γιουγκοσλαβικά σύνορα ήταν μηδαμινές και, το καλύτερο, στα μεξικάνικα έργα μιλούσαν πάντα για την επανάσταση με τον υψηλότερο βαθμό σεβασμού. Πώς να γνωρίζει ο μέσος γιουγκοσλάβος θεατής ότι δεν μιλούσαν για την γιουγκοσλαβική επανάσταση;

Το έργο του Εμίλιο Φερνάντεζ Un Dia de Vida (1950) έγινε τόσο απίστευτα δημοφιλές, ώστε οι ηλικιωμένοι στις πρώην Γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, να το θεωρούν, ακόμη και σήμερα, ως σίγουρα ένα από τα δημοφιλέστερα έργα στον κόσμο, παρά το ότι, στην πραγματικότητα, είναι άγνωστο, κατά πάσα πιθανότητα, σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου. Ακόμη και μεξικάνικες ιστοσελίδες δεν αναφέρονται και πολύ σ' αυτό. Η μεξικάνικη επιρροή απλώθηκε σ' όλο το εύρος της [γιουγκοσλαβικής] ποπ κουλτούρας: δήθεν μεξικάνικα συγκροτήματα δημιουργούνταν και οι δίσκοι τους βρίσκονται ακόμη και σήμερα στην αγορά μεταχειρισμένων ειδών .

Είμαι άνθρωπος με λίγα ελαττώματα και πολλά, λένε, προτερήματα (τι σημασία έχει; κατάφεραν τα προτερήματα να με αποτρέψουν από το να πληγώσω - ή να πληγωθώ;). Ευπροσάρμοστος και ανοιχτόμυαλος, διαχέομαι άνετα στο περιβάλλον (και τότε δέχομαι την επίθεση ενός εγώ που αρνείται πεισματικά να χαθεί). Συγκεντρώνομαι εύκολα, μπορώ να κάνω υπομονή (να υπομένω ανθρώπους και καταστάσεις) και προσπαθώ να φέρομαι γλυκά σ’ όσους αναπνέουν δίπλα μου. Καμιά φορά το παρακάνω και εισπράττω την καχυποψία όσων θα αισθανόταν ανετότερα αν έβαζα τις φωνές. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι που με κάνουν να μην μπορώ το «είμαι εθνική Ελλάδος» στο ποδόσφαιρο. Αδυνατώ να υπάρξω στον μεσαίο (ή όποιον άλλο) χώρο στην πολιτική, αφού αντιμετωπίζω εξαγγελίες για υπερβάσεις, συναινέσεις και εκσυγχρονισμούς με τόση κατανόηση που μοιάζει τελικά με αδιαφορία.

Με βάση τον χαρακτήρα μου, και με ομοιοπαθητική διάθεση, την καταβρίσκω να συναναστρέφομαι, να συνομιλώ, και να υποδύομαι, σπανίως, τον θυμωμένο με κάθε λογής ακραίους: βασιλικούς, χουντικούς, σταλινικούς, τροτσκιστές, φασίστες, χρυσαυγίτες, αναρχικούς, χουλιγκάνια, σκυλάδες, καρεκλάδες ... Όλον αυτόν τον εσμό της σιγουριάς...

Πριν λίγες μέρες λοιπόν που χάλασε ο καυστήρας του καλοριφέρ και ήρθε ο μάστορας να τον φτιάξει, είδα πως στο βανάκι του είχε πάνω στο ταμπλώ την φωτογραφία της βασιλικής οικογένειας (όλο το Κοκέικο δηλαδή με πλατιά χαμόγελα σε ένα συγκινητικό οικογενειακό ενσταντανέ). Εξαιτίας αυτού πιάσαμε ολόκληρη συζήτηση περί βασιλείας. Δεν θα σταθώ στο τι έλεγε. Κάποιος πιθανόν θα χαρακτήριζε τα επιχειρήματα, τού απλού και χαμηλής μόρφωσης, αλλά κατά τα άλλα εξαιρετικού και ευγενέστατου, αυτού ανθρώπου - ναι, ναι υπάρχει και τέτοια μαστοράντζα - απλοϊκά.

Εγώ προσπάθησα να του εξηγήσω πως δεν θα πρέπει να στεναχωριέται γιατί μπορεί σήμερα να μην είναι στα κουμάντα ο Κοκός, αλλά τι να γίνει; Εμείς οι Έλληνες είμαστε λαός ατελής. Μακάρι να καταλαβαίναμε το συμφέρον μας. Κι έπειτα δεν είναι να πεις ότι μας έλειψαν τα συμπαρομαρτούντα της βασιλείας κυρ Σωτήρη μου. Η κληρονομική μεταβίβαση της εξουσίας, οι “οίκοι", οι τίτλοι ευγενείας, η χλιδή...

Τον είδα να μαζεύεται λίγο, να σκοτεινιάζει, όταν κουβεντιάζοντας για τους γάμους του Παύλου, ήρθε η κουβέντα στην κόρη του και το μέλλον της. Μην ανησυχείς κυρ Σωτήρη του λέω. Κοίτα γύρω σου. Η κοινωνία είναι ανοιχτή. Τι ήταν ο Κόκκαλης πριν γίνει Κόκκαλης; Ένας πρακτοράκος ήταν. Τι ήταν η Αγγελοπούλου; Μια υποψήφια δημοτική σύμβουλος που ήξερε να λιποθυμάει. Τι ήταν ο Μπόμπολας; Άμα ο Ωνάσης; Ο Λάτσης; Δες πόσοι αριστεροί - το ξέρω ότι τους συμπαθείς - εκεί που βρώμαγε ο στόμας τους κάθονται σήμερα πρώτο τραπέζι πίστα. Και τα ρηάλιτυ που βλέπουν οι άνθρωποι αυτό σημαίνουν. Παραμύθια για σταχτοπούτες που έγιναν πριγκηπέσες σε μια νύχτα, σου λέει ο άλλος, όμως ο κόσμος δεν είναι χαζός, ξέρει ότι όλα αυτά, με κάποια υπερβολή βέβαια, εκφράζουν τη δυναμική της εποχής μας. Ας διαχειρίζονται τον πλούτο της χώρας 10-15 οικογένειες. Η πίτα είναι μεγάλη και θα μεγαλώνει διαρκώς. Έχει φαΐ για όλους. Καλά το έλεγε ο μακαρίτης ο Αντρέας: καιρός για νέα τζάκια.

Λοιπόν, κυρ- Σωτήρη, μη στεναχωριέσαι. Είχαμε έναν βασιλιά κάποτε, αλλά σήμερα μπορεί να γίνουμε όλοι βασιλιάδες... Κι η κόρη σου βασίλισσα! Εκεί σταμάτησα, γιατί μου φάνηκε ότι ο κυρ-Σωτήρης άρχισε να με κοιτάει κάπως παράξενα. Σαν ενοχλημένος. Δεν άντεξα όμως να μην του πω, όταν λίγο αργότερα στεκόταν στο κατώφλι της εξώπορτας, κρατώντας τη μαύρη τσάντα με τα εργαλεία του στο χέρι, ένα τελευταίο: «μη στεναχωριέσαι κυρ Σωτήρη μου, μη στεναχωριέσαι…».

Ο παλιός κατάδικος κατέβασε το κεφάλι του, σκέφτηκε λίγο κι’ ύστερα φάνηκε να πήρε μιαν απόφασι.
- Όχι, κύριε διευθυντή. Την Αμερική δεν την ξέρω ούτε θέλω να τη γνωρίσω. Αν μείνω στην Αμερική, θα ξαναγυρίσω στις φυλακές του Σίγκ - Σίγκ που πέρασα τριανταπέντε χρόνια της ζωής μου. Η Αμερική δεν μου λέει τίποτε, έξω από τη φυλακή είμαι σα χαμένος άνθρωπος.

(συνεχίζεται)

«Το μικρό αυτό Γλωσσάρι είναι εφτανησιώτικο και έχει δύο πηγές : το «Λεξικόν ιστορικόν και λαογραφικόν της Ζακύνθου του Λεωνίδα Χ. Ζώη, και τα ορεινά χωριά της Βόρειας Κέρκυρας, όπου έζησα μέχρι το 1958. Σχεδόν όλες οι λέξεις που καταγράφτηκαν δεν ακούγονται πλέον, ενώ έχουν σβήσει τελείως μαζί με τα νανουρίσματα, και τα «άσεμνα» ταχταρίσματα. Οι μαμάδες δεν λένε στα παιδιά τους κώλος, μουνί, σκατά, αλλά ποπός, πουλί, κακά, και τις πιάνει υστερία όταν τολμήσει καμιά γιαγιά να ταχταρίσει το μικρό τραγουδώντας :

Όποιος έκλασε να πιει
να την πορδοκαταπιεί
να τη βάλει στο βαρέλι
να την πιει το καλοκαίρι
κι άλλη μία στη μπουρέλα
να την πιει την άλλη μέρα.»

(συνεχίζεται)

Κατ’ αρχάς να πω ότι με εκνευρίζει αυτή η στερεοτυπική «συνεισφορά της Δόμνας Σαμίου στη διάσωση της παράδοσης» που μεταφέρουν όσοι δεν την έχουν ακούσει ποτέ. Τη διάσωση την έχει κάνει ο Σίμων Καράς, πάει και τελείωσε. Η τεράστια προσφορά της Σαμίου έγκειται στις συγκλονιστικές ερμηνείες των τραγουδιών, στη δύναμη που εμφύσησε σε αυτά , οι ανατριχίλες που νιώθεις ακούγοντάς την. Οι αρετές της ερμηνείας της, δηλαδή σωστή άρθρωση, ρωμελέα εκφορά του λόγου, έκταση, αναπνοές, ευαισθησία και μουσική κατάρτιση, την κάνουν ιδανική ερμηνεύτρια των δημοτικών, που όσο να ’ναι, χρειάζονται ιδιαίτερο βάρος και ήθος για να τα σηκώσεις στις πλάτες σου. Ειδικά στα τραγούδια της ξενιτειάς, η γυναίκα δίνει ρέστα. Νιώθει τα τραγούδια, τα ξαναγράφει με τις ερμηνείες της.

Παμ σα κατ, τώρα.

Αυτός ο λόγος δεν θυμίζει Αρχιεπίσκοπο. Δεν έχει το υψιπετές, αμίμητο ύφος του. Πού είναι εκείνο το «διακεκηρυγμένη αμαρτία, βοώσα και κράζουσα» για την ομοφυλοφυλία; Κάτι πάει να κάνει με το «πώρωσις συνειδήσεως» αλλά είναι απομίμηση του εαυτού του. Όμως αυτό το «θα βρουν μπροστά τους τους υγιώς σκεπτόμενους συνανθρώπους μας» δεν είναι δικό του. Το έγραψε υπάλληλος γραφείου, υπεύθυνος για θέματα Ευρωπαικής Ένωσης.

Ο Χριστόδουλος θα έλεγε:

«Θέλουν να κάμουν νόμο την εξαίρεσιν, ό,τι από την παράδοσιν διεγείρει την φαντασίαν των. Θέλουν να γυρίσωμε πίσω εις τους φαλλούς και τον Διόνυσον. Αλλά η δική μας πίστις έχει την αγιαστούρα, έχει και το φραγγέλιο! Και όταν χρειάζεται, πίπτει ράβδος!»

Ε ρε νύχτα και σκότος και ζόφος. Ανυποψίαστοι άνθρωποι. Ελάχιστοι.

Είναι όμως κι ο λαός μας εκδικητικός, ώρες ώρες:
"Βρε παπά 'ξηνταχρονίτη,
τι το θέλεις το κορίτσι;
Το κορίτσι θέλει χάδια,
στο λαιμό και στα ποδάρια"
*

Σαράντα μ'νιά,μπρε-μπρε-μπρε, σαράντα μ'νιά μι κύκλουσαν,
σαράντα μ'νιά μι κύκλουσαν τον πούτσο να μι φάνι
Κι ο πούτσος μου καμαρωτός τ' αρχίδια του ρουτάει:
"τι λιέτι σεις, αρχίδια μου, μπουρώ να τα γαμήσω;"
"Να τα γαμήσεις πούτσκαρη κι μεις θα σι βουηθούμι,
μόνο ν'αφήσεις κι για μας, λίγο μέσα να μπούμι"
*
-δημώδες άσμα από την Κοζάνη.

Ένα, μωρέ, ένα μουνί στην κερασιά,
ένα μουνί στην κερασιά κι ο πούτσος αποκάτω
πέντε μετάνοιες έκανε: "Μουνί, κατέβα κάτω".
"Δεν κατεβαίνω, πούτσκαρε, γιατί 'σαι κορδωμένος,
μπαίνεις πολύ πολύ βαθιά και βγαίνεις μαραμένος"
*
-δημώδες Δρυμού Ελασσόνας.

«Θεωρώντας ότι κερδίζω πολύ λίγα, ένας φίλος, μέτοχος σε μια εταιρεία ευημερούσα χάρις στις δοσοληψές της με τις κρατικές υπηρεσίες, μου είπε μια μέρα: “Σοάρες σας εκμεταλλεύονται”. Η φράση αυτή μου θύμισε πράγματι αυτό που είμαι, αλλά καθώς στη ζωή όλους μας μάς εκμεταλλεύεται κάποιος, αναρωτιέμαι αν δεν είναι καλύτερα να σε εκμεταλλεύεται ο υφασματέμπορος Βάσκες [στην επιχείρηση του είναι βοηθός λογιστή ο Σοάρες] παρά η ματαιοδοξία, η δόξα, ο θυμός, η ζήλια ή το ανέφικτο.»

«Εκείνο το βράδυ [...] διδάχτηκα ότι τα δικά μου άπαντα έπρεπε να έχουν τίτλο το Μεταλλείο. Χώρος που περιέχει πολύτιμα μέταλλα και σκωρίες, λιθοριπές και αγραμμάδες, αφεντικά και εργάτες, χρήματα και προσφάι, ερπετά και πουλάκια, βουνό και θάλασσα.»

***

"...και μετά πήγαμε στο σπίτι στο τραπέζι και φάγαμε παϊδάκια και κοκορέτσι και όλοι λέγανε «βίον ανθόσπαρτον» και δωσ’ του και τρώγανε και τότε εγώ νόμισα ότι «ανθόσπαρτον» είναι το κοκκορέτσι και τα παϊδάκια κι έλεγα από μέσα μου ότι θα έπρεπε να λένε κανονικά «βίον ανθόσπαρτα» επειδή ήτανε πολλά τα κοκορέτσια και τα παϊδάκια και δεν καταλάβαινα στην αρχή τι πάει να πει αυτό το «βίον» και ρώτησα ένα θείο μου που καθόταν δίπλα μου στο τραπέζι και μου εξήγησε κι εγώ κατάλαβα ότι τους ευχόντουσαν σ’ όλη τους τη ζωή να τρώνε παϊδάκια και μπριτζόλες."

***